Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından Kamu Tasarruf ve Verimlilik Paketi adı altında açıklanan yeni tedbirler, kamu harcamalarında tasarruf ve harcama disiplini sağlamayı hedefliyor. Paket, yatırımlarda verimlilik artırılması ve israfın önlenmesi için önemli adımlar içeriyor. Bu tedbirler, yerel yönetimler de dahil olmak üzere TBMM dışındaki tüm kamu kurumlarını kapsayacak şekilde uygulanacak.
Paketin en dikkat çekici özelliği ise yaptırımların getirilmesi oldu. Tedbirlere aykırı davranan kurum ve kuruluşlara para cezası ve yaptırım uygulanacak. Bu sayede, kamu kaynaklarının daha etkin ve verimli bir şekilde kullanılması sağlanacak. Böylece, kamu harcamalarında disiplin ve tasarrufun sağlanması, ekonomik istikrarın korunması ve sürdürülebilir büyümenin desteklenmesi amaçlanıyor.
Kamuda Tasarruf ve Verimlilik Paketi olarak adlandırılan düzenleme paketi, toplam tutar hedefi olmadan açıklandı. Ayrıca yeni uygulamaların da getirileceği verimlilik ve tasarruf yönlü yeni paketler üzerinde çalışıldığı duyuruldu. Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz ile Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek tarafından duyurulan paketin sürprizi ise pakete uymayan kurum ve kuruluşlara “idari ceza ve para cezası” da öngörülmesi oldu.
Yasayla yapılacak düzenlemede, cezanın kimin tarafından ödeneceği, cezayı yönetici mi yoksa kurum-kuruluşa mı ceza kesileceği yönünde konular merak uyandırdı. Tasarruf paketinin, deprem ve depremle bağlantılı harcamaları kapsamayacağı hem Cevdet Yılmaz hem de Mehmet Şimşek tarafından vurgulandı.
Tasarruf tedbirlerine yerel yönetimler dahil olacak
Tasarruf paketinin tüm kamu kurum ve kuruluşları yanında yerel yönetimleri de kapsayacağı kaydedildi. Bu kapsamda belediyelerin ve belediye iktisadi kuruluşlarının, belediye şirketlerinin dahil olup olmayacağı açıklanmadı. Hazine ve Maliye Bakanı Cevdet Yılmaz, merkezi ve yerel idareler yanında, yerel yönetimler, KİT’ler, döner sermayeler, fonlar dahil tüm kamunun kapsamda olduğunu belirtti.
Cumhurbaşkanı Yardımcısı Yılmaz: Düzenlemeler devam edecek
Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz, paketin açıklanmasından önce yaptığı sunumda, tüm kamuyu kapsayan bir çalışma yapıldığını, TBMM hariç bütün kamu kurum ve kuruluşların tasarruf paketine uymasının zorunlu kılınacağını açıkladı.
Yılmaz, düzenlemelerin bir kısmının genelge ile yapılacağını ve genelgenin bu hafta içinde Cumhurbaşkanı’na sunulmasını planladıklarını, yasa teklifinin de kısa süre içinde verileceğini kaydetti. Cevdet Yılmaz, “Bugün sunulacak olan tasarruf ve verimlilik paketi geçmişten bazı farklılıklar da arz etmektedir. Geçmişten çıkardığımız derslerle bu dönem aldığımız tedbirleri daha sıkı bir izleme sistemi ile hayata geçireceğiz. Ayrıca hesap verebilirlik mekanizmalarını güçlendirerek, haklı bir gerekçeye dayanmayan sapmaları engellemeyi amaçlıyoruz” dedi.
Kamuda etkinlik ve verimlilik
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, açıklanan tasarruf ve verimlilik paketinin ilk çalışma olduğunu, yeni paketlerin hazırlandıkça uygulamaya alınacağını kaydetti. Şimşek yeni düzenleme alanlarının Kamu İhale Reformu, KİT’lerin yönetişimi, vergi adaleti ile kayıtdışılıkla mücadele alanlarında olacağını bildirdi.
Şimşek, bütün çalışmaların kamuda harcama disiplini, kamu maliyesinin dezenflasyonla mücadeleye desteği yanında kamu maliyesinin etkinlik ve verimliliğin artırılması, kalıcı refaha katkı amaçlarının öne çıktığını kaydetti.
Hazırlanan paketin, izleme, raporlama ve yaptırımı içermesi nedeniyle diğer paketlerden ayrıldığı kaydedildi. Bu kapsamda, Hazine ve Maliye Bakanlığı Tasarruf Tedbirleri Bilgi Sistemi oluşturacak. Bunun yanında Taşıt Filo Sistemini de kullanarak harcamaları izleyecek. Her idare veri girişi ve raporlama ile iş ve işlemlerini bildirecek. Hazine ve Maliye Bakanlığı, izleme, denetim ve raporlamaya dayalı olarak süreci yönetecek.
Tedbirlere uyulmaması halinde, Cumhurbaşkanlığı ve ilgili kurumlar, idari yaptırım uygulayacak, para cezası verebilecek. Para cezası ve idari yaptırımlar için yasal düzenleme yapılacağı belirtiliyor.
Çifte maaşa sınırlama, yatırımlarda kesinti, taşıt ve demirbaş alımına 3 yıl yasak
Tasarruf, harcama disiplini ve yatırımlarda verimlilik olmak üzere 3 alanda başlıklandırılan, Mehmet Şimşek tarafından açıklanan paketin temel unsurları şöyle:
-Deprem hariç, mal ve hizmet alımı ödeneklerinin yüzde 10’u, yatırım ödeneklerinin yüzde 15’i kesildi.
-Tek seferlik gelirlere dayalı olarak, kalıcı harcama programları başlatılamayacak.
-Kamu kurumları bütçe ödeneğine göre yatırım projelerini ilerletebilecek.
-Merkezi yönetim ve il özel idareleri, hakediş düzenlenmeden ödeme yapmayacak.
-2024 yılında harcamalar gözden geçirilip analiz yapıldıktan sonra, 2025’ten itibaren verimsiz harcamalara son verilecek.
Kamu Yatırımları
-Projeler incelenerek, proje bazlı olarak yatırımlar önceliklendirilecek. Bu kapsamdaki çalışmalarda fiziki ilerlemesi yüzde 75’in üzerinde olanlar ile deprem riski nedeniyle gerekli olanlar, 6 Şubat depremleri sonrası planlananlar ile tarımsal sulama başta olmak üzere, gıda, yeşil ve sayısal dönüşüm ile OSB-liman demiryolu bağlantı projeleri öncelikli olarak belirlenecek.
-Zorunlu haller dışında yeni proje kabul edilmeyecek.
Taşıt yönetimi, bina yönetimi, kamu istihdamı, idari yapılanma, yurtdışı teşkilat, yurtdışı geçici görevlendirme, enerji ve atık, haberleşme-iletişim ve diğer cari olmak üzere tasarruf önlemleri hayata geçirilcek.
Taşıt Yönetimi
-Kamu Filo Yönetim Sistemi ile kullanıma ve araç sayısına standart getirilecek. Uzun vadede kamu filosunun ortak kullanımı amaçlanıyor.
-Ambulans, savunma gibi alanlar hariç, 3 yıl süreyle yeni araç satınalma ve kiralama yapılmayacak.
-Bütçe dışı kaynaklardan, vakıflardan diğer ilgili kurumlardan taşıt kullanımı izne tabi olacak,
-Kanunla verilen izinler hariç yabancı menşeli araç kullanımı yasaklanacak. Mevcut sözleşmeler sonuçlanıncaya kadar devam edecek.
-İhtiyaç fazlası olan veya ekonomik ömrünü tamamlayan araçlar Özelleştirme İdaresi tarafından tasfiye edilecek.
-Savunma ve güvenlik hariç, toplu taşıma olan yerlerde kamuda servis sözleşmeleri bitiminde sonlandırılacak.
Kamu Bina Yönetimi
-Deprem riski olanlar dışında yeni hizmet binası alımı, yapımı 3 yıl süreyle durduruldu
-Kamu yerleşkelerinde getirilen kişi başına metrekare standardı uygulanacak
-Mevcut binalar analiz edilerek kurumlar arası kullanıma açılacak
-Yeni bina kiralaması yapılmayacak, mevcut kiralamalar bir takvim oluşturularak sonlandırılacak.
-Doğal afet ve güvenlik ihtiyacı hariç yeni lojman ve sosyal tesis alımı, yapımı, kiralanması süresiz olarak durduruldu.
-Savunma ve güvenlik hariç, mevcut sosyal tesislerin ekonomiye kazandırılacak.
-Lojman kira ve sosyal tesis ücretleri rayiç bedellere göre gözden geçirilecek
Kamu Maaş ve Ücret Tedbirleri
-Kamu çalşanlarının aldığı yönetim kurulu ücretlerine sınırlama getirilecek. Mevcut kanuna göre 1 yerden ücret alabiliyor. Ayrıca, yönetim Kurulu üyeliğinden alınabilecek ücretlere üst sınır getirilecek. Devletin payından kaynaklı bazı kuruluşlarda görev yapanların belirlenecek sınırı aşan ücretleri bütçeye alınacak.
-Kamuda yeni personel alımı 3 yıl boyunca emekli olan kişi sayısıyla sınırlanacak.
-Toplam açıktan atama izin sayıları Bütçe Kanununda yazılacak.
-Destek personeli sayısı zamana yayılarak azaltılacak.
-Kamuda esnek ve uzaktan çalışma modellerinin geliştirilecek
İdari Yapılanmada Etkinlik
-Yeni kamu kurum ve kuruluşlarının oluşturulmasıyla sonuçlanabilen idari genişlemeler sınırlanacak, uygun olanlarda görev tanımları yeniden yapılarak ihtiyaç giderilecek.
-Kamu idarelerinde yine görev tanımları kullanılarak, aynı konularda çalışabilecek, mükerrer yapılanmalar önlenecek.
-Bakanlıkların yurt dışı teşkilatları tasarruf ve verimlilik odaklı olarak yeniden yapılandırılacak
-Tüm taşra teşkilatı, bölge ve il bazında etkinlik esasıyla gözden geçirilecek.
Hizmet İçi Eğitim ve Yurt Dışı Görevlendirme
-Hizmet içi eğitim, toplantı vb. her türlü faaliyet kamu tesislerinde yapılacak
-Yurt dışı geçici görevlendirmeler sınırlanacak, asgari düzeyde tutulacak. Yurt dışı geçici görev harcı, başlangıç ödeneğini aşamayacak, bu kaleme ödenek aktarımı yapılamayacak.
Enerji ve Atık Yönetimi
-Sokak ve cadde ışıklandırmasında LED lambalara dönüş hızlandırılacak. Bu kalemde tasarruf imkanının büyüklüğüne yönelik olarak Mehmet Şimşek, sokak ve cadde aydınlatmasının 2024 bütçesinde 34 milyar TL olarak öngörüldüğünü hatırlattı.
-Kamu bina ve tesislerinde enerji verimliğini artıran uygulamalar geliştirilmesi, yenilenebilir enerji kaynaklarından faydalanılması sağlanacak.
-Ekonomik değeri olan atıkların, bedeli karşılığında her yıl değerlendirilmesi zorunlu hale getirilecek.
-Kamuda enerji verimliliği artırılacak, yenilenebilir enerji kaynakları kullanımı ve diğer adımlarla tasarruf artırılacak.
Haberleşme ve İletişim
-Kamuda e-yazışma sistemine geçişin tamamlanacak.
-Elektronik tebligat sistemi kullanılacak.
-Kamusal arşivler elektronik ortamda tutulacak
-Kurumsal yayın ve raporlar ile tanıtım araçları vb. dokümanlar baskılı değil, elektronik ortamda yapılacak.
Diğer Cari Harcamalar
-2024 bütçesindeki temsil ve tanıtma ödeneklerinin yüzde 25’i kesilecek, devam eden yılların bütçesi yapılırken, kesilen ödenek sonrası oluşan tutar baz alınacak.
-Uluslararası toplantılar ve milli bayramlar hariç; gezi, kokteyl, yemek vb. faaliyet düzenlenmeyecek
-Ajanda, takvim, plaket, eşantiyon türü hediyelerin verilmesi yasaklanacak.
-Zorunlu haller hariç, oda düzenlemesi vb. dahil demirbaş alımlarının 3 yıl süreyle durdurulacak.
-Makina ve teçhizat ekonomik ömrü tamamlanmadan elden çıkarılamayacak.
-Kamu alımlarının istisnalar dışında, DMO aracılığıyla yapılması esas kural olacak.
Hakan Yılmaz: Açıklanan paketin GSYH’ye oranı yüzde 0,4-0,6 aralığında
TEPAV Program Danışmanı Hakan Yılmaz, EKONOMİ’ye yaptığı değerlendirmede paketin bütçe hazırlama süreçlerini iyileştirmeyi kapsamaması ve vergi ayağı olmamasını eksiklik olarak yorumladı. Yılmaz ayrıca paketin mali büyüklüğüne ilişkin olarak ise; “Öngörülen tedbirlerin bütçe disipline katkısı GSYH’ya oran olarak yüzde 0,4-0,6 arasında tahmin etmekteyim. Deprem hariç mal ve hizmet alımlarında 68 milyar TL, yatırımlarda ise 95 milyar TL toplamda ise 164 milyar TL (GSYH oran olarak yüzde 0,4… Tedbirlerin toplum açısında psikolojik etkisi olmakla birlikte bu düzeydeki tedbir büyüklüğünün bütçe disiplinine katkısı sınırlı olacaktır. Bu ise para politikasının uygulamasına maliye politikasının katkısının çok sınırlı kalması dolayı ile özellikle bekleyişlerin kırılamaması nedeniyle, TCMB’nin, makulden daha sıkı para politikası uygulamak zorunda kalması, nominal ve reel faizler yüksek düzeylerde seyrederek, enflasyonu düşürme önemli ölçüde TL’nin belirgin reel değerlenmesine ve kısa vadeli sıcak para girişine bağlı olmasına neden olabilir. Bu gelişmeler; ekonomide orta vadede risklerin birikmesine, kırılganlıkların ortaya çıkmasına ve kalıcı fiyat istikrarı ve sürdürülebilir büyüme amaçlarının ulaşılamamasına yol açma riski bulunmaktadır” yorumunu yaptı.